Rozwój szczeniąt

Pies w rodzinie

W momencie, gdy pies trafia do rodziny ludzkiej zaczyna ja traktować jako swoje stado. Od początku obserwuje bacznie domowników, czyli członków tego stada, ich zachowania,reakcje i na tej podstawie ocenia swoje szanse na zajęcie możliwie najwyższego miejsca w hierarchii. Każda czynność, zachowanie czy pozycja ciała włascicieli jest dla psa przekazem informacji na temat jego pozycji socjalnej w stosunku do pozostałych członków stada, czyli w tym przypadku rodziny. Sposób spożywania posiłków, odpoczynku, zabawy, reakcje na zaczepki psa, spełnianie bądź nie jego zachcianek – wszystko ma znaczenie hierarchiczne.

Kto to jest dominant?

Dominant zawsze robi to na co ma ochotę. Śpi kiedy chce i gdzie chce np. na fotelu lub w łóżku właściciela. Decyduje kiedy będzie się bawić i narzuca sposób zabawy innym, wybiera porę, miejsce i czas spaceru. Nie wykonuje żadnych poleceń, chyba, że są nagradzane lub ich wykonywanie sprawia mu przyjemność. Zawsze je jako pierwszy, nie musi się spieszyć, bo nikt nie ośmieli się zabrać mu jedzenia. Jeśli inny osobnik stada spożywa posiłek, a dominant ma na niego ochotę, wystarczy, że stanie obok a osobnik podporzadkowany oddaje mu to co ma na talerzu (pies karmiony w czasie posiłku właścicieli). Dominantowi poświęca się dużo uwagi, spełnia jego żądania, głaszcze lub drapie, gdy się o to upomina. Jednak pozwala się on dotykać i głaskać tylko wtedy, gdy ma na to ochotę. Chodzi wyprostowany i dumny, kładzie głowę lub łapę na osobnikach podporządkowanych – innych psach lub właścicielach. Nie kładzie się na plecach, chyba że nastawiając się do głaskania po brzuchu. Dominant wykazuje agresywność rywalizacyjną o pożywienie, miejsce lub przedmioty. Jeśli jakiś osobnik ośmieli się podejść za blisko np. do jego miski, zostaje przywołany do porządku. Po ataku (agresji) dominant uspokajająco liże pokonanego osobnika (lub rękę właściciela, co jest traktowane jako „przeprosiny”). Zajmowanie pozycji dominanta wiąże się też z odpowiedzialnością za stado. Dlatego dominant wykazuje agresywność obronno-terytorialną na wejście i wyjście intruza (np. gościa właścicieli). Nie jest też zadowolony, gdy reszta stada wychodzi, a jego zostawia w domu – może wówczas niszczyć drzwi wejściowe lub znaczyć moczem mieszkanie

Kiedy pies staje się dominantem?

Pies staje się dominantem za podświadomą zgodą właścicieli, którzy spełniając wszystkie jego żądania i pozwalając na wszystko dają mu do zrozumienia, że jest najważniejszy, że jest szefem. Nie doszłoby do konfliktu, gdyby nadal podporzadkowywali się psu. Są rodziny posiadające psa-dominanta, których członkowie podporządkowują się wymaganiom psa i nie stanowi to dla nich problemu. Są bardzo zadowoleni z psa, gdyż jest przywiązany, oddany i dobrze pilnuje domu. Jednak równie często zdarza się, że życie z takim psem staje się nie do wytrzymania, gdyż na każdym kroku broni on swych przywilejów. Jeśli nawet nie zachowuje się w sposób agresywny w stosunku do członków rodziny, to robi różne szkody w mieszkaniu.

Jak przeciwdziałać dominacji ? (czyli jak zwiększyć autorytet własciciela)

Zapobieganie dominacji nie jest wcale takie trudne. Wystarczy stosować minimum dyscypliny, nie dawać psu zbyt wielu przywilejów, nie pozwalać mu na wszystko Dziedziczenie ma pewien wpływ na zachowania dominacyjne. Najważniejsze jest prawidłowe wychowanie, mające na celu utrzymanie właściwych relacji między właścicielami i psem. W sytuacji, gdy pojawią się pierwsze problemy, właściciel powinien ograniczyć psu dostęp do przywilejów dominanta – zakazać wstępu do miejsc takich jak sypialnia czy fotel, ograniczyć swobodny dostęp do pożywienia, nie pozwalać psu decydować kiedy ma być głaskany lub kiedy właściciel będzie się z nim bawić. Istotne z punktu widzenia hierarchii przywileje są dla każdego psa i każdej rodziny inne. Dlatego niezbędne jest dokładne przeanalizowanie danej sytuacji. Jeżeli pies śpi w jednym łóżku z właścicielem, bo właścicielowi to się podoba, to nie trzeba koniecznie tego zmieniać. Można poszukać innych przywilejów, które nie są mile widziane przez właściciela np. wchodzenie psa do kuchni. W każdym przypadku wprowadzić należy zasadę "nic za darmo". Znaczy to, że pies, aby cokolwiek otrzymać (posiłek, pieszczotę, zabawę z właścicielem, itp.) musi na to zasłużyć. Zanim pogłaszczemy psa, wcześniej musi on zawsze wykonać jakieś polecenie, nawet bardzo proste np. siad, leżeć. Aż do momentu odzyskania przez właściciela utraconej pozycji szefa, powinien on starać się neutralizować sytuacje konfliktowe, by nie dopuścić do ewentualnej konfrontacji sił, którą mógłby przegrać. Taka przegrana (np. ustąpienie psu, który pokazując zęby usiłuje postawić na swoim) bardzo wyraźnie umacnia pozycję dominującą psa. Dlatego nie należy do tego dopuszczać i neutralizować wszelkie prowokacyjne zachowania psa np. zachętą do zabawy lub innym niespodziewanym zachowaniem. W każdej grupie osobników, niezależnie od tego do jakiego gatunku należą, musi być ustalona jakaś hierarchia, podział przywilejów i praw. Musi być ten „ważniejszy” i ten „mniej ważny”, musi być szef, odpowiedzialny za grupę, któremu się inni podporządkowują. W przeciwnym razie zapanowałby chaos i dochodziłoby do konfliktów. Tak jest zawsze, dotyczy to zarówno ludzi, jak i zwierząt żyjących w stadzie. Dlatego w rodzinie ludzkiej posiadającej psa również musi być ustalona określona hierarchia. Dla dobra ludzi, pies powinien zajmować najniższą pozycję w hierarchii, czyli być podporządkowany wszystkim członkom rodziny. Jednym słowem, właściciele muszą dominować nad psem, lub, żeby nie używać nielubianego słowa dominacja, muszą mieć autorytet. Dobry szef nie potrzebuje używać przemocy i siły fizycznej. Wystarczy odpowiedni sposób zachowania i konsekwentne przestrzeganie pewnych zasad. Właściciel musi od początku pamiętać, że to on decyduje o wszystkim, tj. o miejscu przebywania psa, o wydawaniu pożywienia, o rozpoczęciu i zakończeniu zabawy, o pieszczotach. Nie może ulegać psu i pozwalać na wymuszanie różnych rzeczy, takich jak pokarm, pieszczoty czy zabawa. Powinien stosować zasadę „nic za darmo”, polegająca na tym, że pies musi zasłużyć na każdą przyjemność wykonując proste polecenia. Czy pies może spać w łóżku właściciela ? Oczywiście, że tak, ale pod warunkiem, że to właściciel sobie tego życzy, a nie jest to decyzją psa. Sypialnia, a zwłaszcza łóżko, jest miejscem uprzywilejowanym. Zatem to właściciel decyduje czy pies może wejść na łóżko, a kiedy sobie tego zażyczy pies ma je opuścić. Jednak w przypadku jakichkolwiek problemów z utrzymaniem właściwej hierarchii, udostępnianie psu sypialni może być ryzykowne i lepiej z tego zrezygnować. Podobnie z wchodzeniem i wychodzeniem z domu. To, czy pies ma iść pierwszy czy nie zależy wyłącznie od preferencji właściciela, który jednak musi mieć nad tym kontrolę. Jeśli nie chce by pies wszedł pierwszy, powinien mu na to nie pozwolić.

Rozwój psychiczny szczeniąt

Zachowanie dorosłego psa jest tylko w 15-20% uwarunkowane genetycznie. W ponad 80% zależy ono od wpływów otoczenia. Dlatego tak ważne jest stworzenie właściwych warunków rozwoju psychicznego szczenięciu, począwszy od jego poczęcia. Dojrzewanie psychiczne jest zjawiskiem będącym częścią rozwoju zwierzęcia począwszy od stadium zapłodnionego jaja. Nabyte drogą prób i błędów doświadczenia życiowe wpływają dodatnio na dojrzewanie psychiczne każdego osobnika. W okresie szczenięcym pies musi nauczyć się do jakiego gatunku należy, jakie są gatunki zaprzyjaźnione, jakie otoczenie jest bezpieczne, jak się porozumiewać z innymi osobnikami, jak zachowywać w różnych sytuacjach, jak żyć w grupie społecznej (w hierarchii) oraz jak stać się niezależnym (tworzenie i likwidowanie więzi).

Rozwój układu nerwowego

Rozwojowi ciała towarzyszy rozwój układu nerwowego i mózgu. Mózg jest organem zarządzającym całością zachowań. Rozwój mózgu, ogromnych ilości komórek, które go tworzą i połączeń pomiędzy nimi (tzw. synaps) będzie zależał w dużej mierze od bodźców jakie szczenię odbierać będzie w okresie rozwoju i w efekcie zadecyduje o przyszłym zachowaniu osobnika. Mózg zaczyna rozwijać się już podczas ciąży i rozwój ten trwa aż do wieku około 3 miesięcy. Okres ten jest fazą wrażliwą i ważną dla przyswojenia licznych zachowań. Szczenię pozbawione możliwości nauki w tym okresie, nigdy w pełni nie nadrobi tych zaległości. Bogactwo lub ubóstwo bodźców jakie dostarczamy szczenięciu w okresie rozwoju spowoduje prawidłowe lub nieprawidłowe działanie mózgu, jak również harmonię lub dysharmonię zachowań. Rozwój układu nerwowego opiera się na 3 programach: programie genetycznym rozwoju programie genetycznym autodestrukcyjnym programie dojrzewania połączeń między komórkami (synaps).

Program genetyczny rozwoju

Począwszy od stadium zarodka, komórki nerwowe mnożą się i wysuwają przedłużenia które rozgałęziają się w kierunku innych komórek nerwowych. W wieku około 35 dni od narodzin, liczba połączeń (synaps) między jedną komórką nerwową a innymi sięga około 10.000. Jest to wynik bardzo złożonej siatki, nieco chaotycznej, która musi zostać uporządkowana. Mózg nie rozwija się w sposób przypadkowy. W chwili narodzin szczenię jest wyposażone w podstawowy materiał umożliwiający pierwotne odruchy orientacji, aby mogło podążać w kierunku sutek matki. Szczenięta rodzą się ślepe i głuche, ale już w drugiej połowie ciąży zaczynają być wrażliwe na dotyk. Bardzo wrażliwa twarz i funkcjonujący zmysł smaku pozwala odszukać sutek i ssać. Noworodek nie jest w stanie unieść swojego ciężaru ciała na nogach, ale pełza sprawnie odpychając się tylnymi nogami.

Program dojrzewania synaps

Synapsy muszą ulęgać dojrzewaniu. dzieje się to wtedy, gdy są pobudzone. Do tego niezbędny jest bodziec pochodzący ze środowiska, powodujący aktywację (obudzenie) receptora sensorycznego (wzrok, słuch, zapach, dotyk). Następnie zachodzi reakcja jestłańcuchowa począwszy od tego receptora, poprzez kolejne komórki, aż do mózgu. Od każdego pojedynczego kontaktu dojrzewa jedna synapsa. Wiele synaps nie jest aktywowanych i pozostają niedojrzałe.

Program genetyczny autodestrukcji

Aby uporządkować chaotyczne zasoby mózgu, genetyczny program autodestrukcji likwiduje wszystkie niedojrzałe synapsy. Program ten uaktywnia się w wieku 7 tygodni i działa przez wiele tygodni aż do momentu kiedy powstanie mózg uwolniony od zbędnych rzeczy i gromadzący dobre, funkcjonalne zasoby. Jasno wynika z tego, że jakość zasobów, ich możliwości, będą bezpośrednio zależne od stymulacji otoczenia i zarejestrowane przez narządy zmysłów.

Koncepcja okresu wrażliwego

Okres wrażliwy jest wycinkiem życia osobnika, z którego przeżycia dają długofalowy efekt, podczas którego osobnik łatwo się uczy i zapamiętuje na długo. Okres ten odpowiada szczególnemu rozwojowi centralnego systemu nerwowego. Podczas okresu wrażliwego, mała ilość określonych doświadczeń w istotny sposób wpłynie na przyszłe zachowanie (pozytywnie lub negatywnie). Okres wrażliwy poprzedza i następuje po okresie mniejszej wrażliwości i przejście jest stopniowe. To w czasie okresu wrażliwego szczenię przyswaja podstawowe zachowania, które będą mu potrzebne w czasie całego życia. Każde mu okresowi odpowiada nauka określonych zachowań. Rozwój szczenięcia możemy podzielić na kilka faz

Okres przed narodzeniem (prenatalny)

Jeszcze przed narodzeniem szczenięta zaczynają odbierać wrażenia dotykowe i emocjonalne, odczuwają niepokój matki. Doświadczenia wykazały, że zarodki 45 dniowe wyraźnie reagują na stymulację dotykową, a także na stres przeżywany przez matkę. Dlatego należy zapewnić spokój suce ciężarnej, nie niepokoić jej, nie denerwować. Wskazane jest regularne, codzienne dotykanie, głaskanie i delikatne masowanie suki po brzuchu. Dzięki temu szczenięta będą spokojniejsze, mniej podatne na gwałtowne emocje, bardziej tolerancyjne na bodźce zewnętrzne.

Okres neonatalny (faza wegetatywna ) - od narodzin do wieku 2 tygodni (moment otwarcia oczu)

Szczenięta śpią i ssą. matka aktywnie się nimi zajmuje: czyści wylizując, popycha w kierunku sutków. Przywiązuje się do nich i przejawia duży niepokój, gdy odłączy się ją od szczeniąt. W tym wieku szczenięta mogą przywiązać się do jakiejkolwiek żywicielki. Szczenięta nie są zdolne do samodzielnego oddawania moczu i kału; odruch wydalania uaktywnia sie poprzez stymulacją krocza, gdy suka wylizuje szczenię. Pozycja czyszczenia staje się w wieku dorosłym pozycją oznaczającą podporządkowanie. Aby stymulować rozwój i dojrzewania mózgu, zaleca się delikatne dotykanie i branie do ręki szczeniąt, obracanie, ważenie i umożliwienie spokojnego snu, gdyż to właśnie podczas snu wydziela się hormon wzrostu.

Okres przejściowy (faza przebudzenia) -od momentu otwarcia oczu (2 tygodnie) do ok. 3 tygodni (pojawienie się reakcji na hałas)

U szczeniąt wieku około 2 tygodni otwierają się oczy, a około 3 tygodnia przewody słuchowe i zaczyna reagować na hałas (podskakiwać). W wieku około 20-25 dni, prawidłowo rozwinięte szczenię powinno reagować na bodźce wzrokowe i słuchowe (np. na klaskanie nad głową).

Okres socjalizacji

W następnych tygodniach życia szczenięta zaczynają coraz lepiej widzieć i słyszeć a także zaczynają poruszać się, bawić ze sobą, warcząc i szczekając. Wyrastają im mleczne zęby, zaczynają samodzielnie jeść pokarm stały. Siedmiotygodniowe szczenię powinno wiedzieć, że należy do gatunku "pies" a także znać człowieka i inne gatunki zwierząt domowych jak np. koty. Dlatego do 7 tygodnia życia powinno żyć z psami (ze swoim rodzeństwem) i mieć kontakt z ludźmi (zabawa z ludźmi, z dziećmi). Szczenięta powinny przebywać w środowisku bogatym w rozmaite bodźce stymulujące wzrok, słuch i czynności motoryczne. Musi to być pomieszczenie widne, do którego docierają różnorodne dźwięki, hałasy z zewnątrz, szczenięta muszą mieć do dyspozycji różne zabawki. Nierówne podłoże dobrze wpływa na rozwój sprawności motorycznej, dlatego dobrze jest, gdy szczenięta mogą pobiegać np. po ogrodzie.

Socjalizacja to nabywanie umiejętności współżycia z innymi osobnikami (swojego gatunku i gatunków zaprzyjaźnionych).

Okres socjalizacji rozpoczyna się ok. 21 dnia życia i trwa do wieku około 3 miesięcy. W trakcie tego ważnego okresu, szczenię musi nauczyć się samokontroli, komunikacji, rozpoczyna naukę reguł życia w sforze (hierarchizacja) oraz zaczyna uniezależniać się od matki (rozpoczęcie procesu odłączenia). W okresie socjalizacji kontynuujemy stymulację sensoryczną - czyli dostarczamy psu nowych doświadczeń.

Okres od 4 miesiąca do dojrzałości

Czteromiesięczne szczenię powinno być nauczone czystości, kontrolować swoje gryzienie i motorykę (samokontrola), nie bać się świata zewnętrznego, ani nieznajomych osób i zwierząt. Jeśli tak nie jest, właściciel powinien jak najszybciej udać się na konsultację do zoopsychologa. Szczenię powinno już znać podstawowe polecenia, takie jak: siad, leżeć, chodzenie przy nodze, których naukę możemy rozpocząć już w wieku 2 miesięcy, oczywiście stosując wyłącznie przyjazne metody tresury oparte na nagradzaniu pożądanych zachowań

Dojrzałość

Dojrzałość z jej metamorfozą hormonalną jest kolejnym wrażliwych okresem. Szczenię, które weszło w etap dojrzewania powinno przejść inicjację, złożoną z dwóch podstawowych elementów: odłączenia i hierarchizacji. 1. Odłączenie dojrzewających samców od matki i innych dorosłych osobników, tzn. nauka autonomii. U dojrzewających suk proces odłączenia może nastąpić dopiero po drugiej rui. Odłączenie od matki lub innego dorosłego osobnika będącego obiektem przywiązania zapobiega występowaniu leku separacyjnego. 2. Hieararchizacja. Jest to wejście w hierarchię dorosłych wraz z respektowaniem jej reguł i używaniem właściwej komunikacji. Każda próba wyrażania seksualności, kontroli przemieszczania czy pierwszeństwa w dostępie do pożywienia jest surowo karana przez osobniki dorosłe.

Nauka samodzielności

Wiek, w którym rozpoczyna się proces odłączenia nie został ściśle określony, w literaturze spotykamy różne opinie na ten temat. Ogólnie przyjmuje się, że jest to wiek, w którym szczenięta mają już mleczne zęby i ssanie staje się dla suki bolesne. Odłączenie polega na przerwaniu pierwotnego przywiązania między szczenięciem a jego matką. Musi przez to przejść każdy dorastający osobnik. Matka coraz częściej zaczyna warczeć na szczenięta odganiając je od sutków, odmawia zabawy i kontaktów uczuciowych, potem nie pozwala również na spanie w jej pobliżu. Szczenięta zbliżając się do matki muszą okazywać podporządkowanie (pozycje podporządkowania) i czekać aż matka pozwoli im się zbliżyć. Proces odłączenia zachodzi szybciej w przypadku szczeniąt płci męskiej niż w przypadku szczeniąt-samic. U tych pierwszych zachodzi najintensywniej około 6 miesiąca życia, natomiast w przypadku suk może mieć miejsce nawet dopiero przy drugiej cieczce.

Rozwój psychiczny szczenięcia, wpływ otoczenia, wskazówki dla właściciela

Zwykle szczenię trafia do nowego domu w wieku około 7 tygodni. Ważne jest, aby nowy właściciel od samego początku zapoznawał szczenię z otaczającym je światem. Powinno ono przebywać w pokoju dziennym, nie być izolowane od życia. Należy umożliwić szczenięciu kontakt z innymi psami (zabawa z osobnikami tego samego gatunku doskonale uczy zachowań socjalnych), ludźmi (szczególnie z dziećmi) oraz zapoznawać szczenię z różnorodnymi dźwiękami jak np. hałas jadących samochodów, pociągu, strzały, odgłos wiertarki lub miksera, itp. W tym celu można odtwarzać szczenięciu nagrane dźwięki na taśmie magnetofonowej. Należy uważać, aby szczenię nie przestraszyło się zbytnio. Na początku włączamy nagranie cicho, z czasem coraz głośniej. Początkowo jesteśmy obok szczenięcia, aby czuło się pewniej. Takie codzienne seanse 30- 60 minutowe przeprowadzane przez około 3 miesiące dają bardzo dobre rezultaty. Do trzeciego miesiąca życia szczenię powinno poznać takie miejsca jak ruchliwa ulica, dworzec kolejowy, centrum handlowe, jeździć samochodem i innymi środkami transportu, windą, poznać dzieci w różnym wieku, osoby niepełnosprawne, inne psy oraz inne gatunki zwierząt. Około czwartego miesiąca życia wyrastają szczenięciu stałe zęby i pojawia się u niego potrzeba żucia - szczenię gryzie, szarpie i niszczy przedmioty. Niszczenie przedmiotów pomaga mu rozładować napięcia natury fizjologicznej. Gryząc, tocząc zacięte "walki" z różnymi przedmiotami, bawiąc się w "polowanie" na nasze buty, szczenię rozładowuje wewnętrzne napięcia. Jest mu to potrzebne dla właściwego rozwoju psychicznego. Trzeba dostarczyć szczenięciu różnych zabawek – piłeczki, suszone uszy wieprzowe, stare skarpetki. Nie należy natomiast pozwalać szczenięciu na gryzienie ludzi po rękach, skakanie na nich, ciągnięcie za ubranie. Gdy pies zaczyna gryźć właściciela w ręce (np. w czasie zabawy), można „zapiszczeć” (piesek powinien wtedy puścić) lub powiedzieć wyraźnie „nie” przytrzymując za skórę za karku. Nie zaleca się żadnych zabaw z właścicielem w „przeciąganie”, szarpanie szmatek czy zabawek, które trzyma człowiek, jak również ściganie szczenięcia, które nie chce oddać zabawki. Trzeba tez pamiętać, że zbyt brutalne karcenie szczenięcia w tym wieku może spowodować, że wyrośnie ono na psa zbyt uległego i lękliwego. Pamiętajmy, że szczenię jest bardzo wrażliwe na zmiany tonacji głosu i wystarczy zmienić ton głosu na bardziej szorstki, by zrozumiało, że robi źle. Nie można także szczenięcia zbyt rozpieszczać, pozwalać na wszystko. Reasumując należy zachować umiar we wszystkim. Istotną sprawa jest nauka czystości. Szczenię wyznacza początkowo swe terytorium znacząc je moczem. Fizjologicznie, szczenię w wieku poniżej 3 miesięcy nie jest w stanie zatrzymać moczu na dłużej. Ale już od 9 tygodnia można próbować uczyć szczenię załatwiania się poza domem. Szczenię zazwyczaj załatwia się po przebudzeniu i po każdym posiłku, dlatego właśnie wtedy trzeba zanieść lub wyprowadzić szczenię poza dom. Osobniki bardziej lękliwe mogą dłużej siusiać w domu i potrzebują więcej cierpliwości właściciela Należy unikać karcenia szczenięcia, gdy nabrudzi w domu. Zawsze lepsze rezultaty daje nagradzanie niż karanie. Jak tylko szczenię załatwi się podczas spaceru, należy je pochwalić i nagrodzić smakołykiem. Szczenięciem powinni zajmować się wszyscy domownicy, a nie tylko jedna osoba, powinno być głaskane tylko wtedy, gdy właściciel ma taką ochotę (a nie gdy szczenię się tego domaga), nie powinno ono spać tuż obok właścicieli i należy je stopniowo przyzwyczajać do samotnego przebywania w pokoju, w domu. Działanie te maja na celu nauczenie szczenięcia niezależności uczuciowej od właściciela (w naturalnych warunkach, w wieku 4-5 miesięcy rozpoczyna się proces odłączenia). Około szóstego miesiąca rozpoczyna się okres dojrzewania. Szczenię staje się bardziej nerwowe, wrażliwe, jest nieposłuszne, przeciwstawia się rozkazom właściciela, próbuje dominować. Jest to tzw. kryzys młodzieńczy, czas wydzielania feromonów i zmian zachowania. Między dziewiątym i trzynastym miesiącem szczenię kończy swój rozwój. Intensywne wydzielanie hormonów sprawia, iż pies jeszcze bardziej próbuje przeciwstawiać się właścicielowi, próbuje wygrać walkę o wyższą pozycję socjalną w "sforze", wzmaga się u niego poczucie niezależności, pojawiają zachowania buntownicze. Niektóre bardziej wrażliwe osobniki mogą przejawiać w tym czasie pewne zaburzenia psychiczne. Nie można pozostawić psu uczucia, że dominuje. Rola właściciela w tym trudnym okresie rozwoju psa to wyraźne określenie rangi socjalnej psa w rodzinie, wyrażone w sposób dla niego zrozumiały. Początkowo, szczenię uważa właściciela za szefa sfory. Należy umacniać je w tym przekonaniu używając kodu hierarchicznego, czyli zachowując zasady współżycia w psiej sforze. Niezapewnienie szczeniętom odpowiednich warunków rozwoju najpierw przez hodowcę, a potem przez nowego właściciela jest przyczyną wielu problemów z zachowaniem.

Dziecko i pies. Narodziny dziecka

Rodzice spodziewający się narodzin dziecka często niepokoją się jak zareaguje ich pies, czy nie będzie stanowił zagrożenia, czy zaakceptuje nowego członka rodziny. Zastanawiają się jak postępować, aby wszystko ułożyło się dobrze. Zawsze najlepiej wcześnie skonsultować się ze specjalistą psychologii zwierząt, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu oceni jego pozycję socjalną w hierarchii rodziny, stan emocjonalny, zdolności przystosowawcze do różnych zmian środowiska, zauważy obecność ewentualnych problemów z zachowaniem oraz stwierdzi czy pies jest dobrze socjalizowany z dziećmi w różnym wieku. Socjalizacja jest to zdolność wchodzenia w relacje z innymi osobnikami, w tym wypadku z dziećmi. Najłatwiej przyswajają ją szczenięta w wieku między 3 tyg. a 3 miesiącem życia. Polega ona na zapewnieniu im możliwości obcowania z małymi dziećmi. Powinno odbywać się to zawsze pod stałą kontrolą opiekunów, aby nabywane doświadczenia były korzystne dla obu stron. Należy pamiętać, że chęć psa do wchodzenia w relacje z dziećmi zależy od pozytywnych kontaktów z nimi podczas całego życia psa, a zwłaszcza w okresie szczenięcym. Małe dzieci, zwłaszcza takie do 3 roku życia, wyglądają i zachowują się zupełnie inaczej niż dorośli ludzie i są traktowane przez psa jako gatunek inny niż człowiek. Jeśli pies nie będzie socjalizowany z małymi dziećmi, może potem się ich bać lub przejawiać względem nich instynkt łowiecki (podobnie jak w przypadku zwierząt należących do gatunków, z którymi nie był socjalizowany). Równie ważne jest miejsce psa w hierarchii rodziny. W naturze tylko dominanci mają prawo posiadania potomstwa. Jeśli pies jest dominantem, może zachowywać się agresywnie wobec dziecka lub uznać go za własne i nie dopuszczać do niego rodziców i gości. Ważne jest, aby ocenić stan emocjonalny psa. Jeśli pies jest lękliwy, cierpi na fobie, depresje, może starać się unikać dziecka lub zachowywać się agresywnie wobec niego lub rodziców. Niektóre psy cierpią na zaburzenia nastroju i są nieprzewidywalne. Trzeba to wszystko przeanalizować, zastosować odpowiednie terapie zachowania zanim pojawi się dziecko, aby pomóc psu lepiej zaakceptować jego pojawienie i uniknąć ewentualnych wypadków pomiędzy dzieckiem i psem. W każdym przypadku, aby zapobiec ewentualnym problemom, należy odpowiednio przygotować psa na przybycie dziecka, a potem przestrzegać paru zasad. Jak dziecko przyjdzie na świat, ojciec powinien przynieść do domu pieluszkę nasiąkniętą moczem dziecka i umieścić przy posłaniu psa tak, aby poznał zapach nowego członka rodziny zanim pojawi się on wraz z matką w domu. Taką procedurę należy powtórzyć 3-4 razy. Narodziny dziecka pociągają zazwyczaj za sobą ograniczenie czasu poświęcanego psu. Wszystko zaczyna się kręcić wokół niemowlęcia, a pies schodzi na drugi plan. Bywa, że zwierzę popada w depresję lub próbuje za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę. Może zacząć załatwiać się w domu, gryźć różne przedmioty lub wykazywać inne zachowania typowe dla wieku szczenięcego. Może także zacząć kojarzyć swoją frustrację z przybyciem dziecka, co z kolei powoduje lęki i pewne formy agresywności. Aby tego wszystkiego uniknąć, trzeba zmniejszyć ilość czasu poświęcanego psu przed narodzinami dziecka w stosunku do czasu, jaki będzie mu poświęcany po narodzinach. Psa należy traktować obojętnie, gdy dziecka nie ma w pobliżu, natomiast pieścić tylko w obecności dziecka, tak, aby zaczął kojarzyć dziecko z czymś przyjemnym.

Kontakty z dzieckiem

Wszystkie kontakty psa z dzieckiem powinny być zawsze pod kontrolą rodziców. Nie można dopuszczać, aby dziecko zbliżało się do psiej miski, sprawiało psu ból (np. ciągnąc za ogon czy uszy) czy na siłę głaskało psa, gdy ten nie ma już na to ochoty. Do około 3 lat dziecko nie jest w stanie zrozumieć sygnałów ostrzegawczych wysyłanych przez psa. Nawet łagodny pies może ugryźć, gdy poczuje się zagrożony. Psy dużych ras mogą ponadto niechcący przewrócić dziecko (np. w zabawie). Zdarza się, że pies zareaguje agresją z rozdrażnienia, gdy dziecko sprawi mu ból ciągnąc za ogon czy wyrywając sierść lub, kiedy będzie zmuszało psa do zabawy, gdy ten nie ma już na to ochoty. Nie zawsze to, co my ludzie uważamy za sposób okazywania przyjaźni, jest tak samo odbierane przez psa. Gwałtowne ruchy lub niektóre gesty mogą spowodować, że pies zareaguje agresją. Dziecko może położyć rękę na grzbiecie psa nie zdając sobie sprawy, że w języku psim oznacza to dominację i pies może poczuć się zagrożony. Dlatego ciągły nadzór i wyobraźnia opiekunów są zawsze niezbędne. Starsze dzieci powinny być uczone prawidłowego postępowania z psem. Dziecko powinno zawsze stać na wyższym szczeblu rodzinnej hierarchii niż pies. Dobre rezultaty daje umożliwienie dziecku wydawania poleceń psu. Rola rodziców polega na ewentualnej pomocy w wyegzekwowaniu od psa wykonania komendy. Obecność psa i kontakty z nim bardzo korzystnie wpływają na rozwój emocjonalny dziecka, dają dziecku poczucie własnej wartości i uczą odpowiedzialności.

Jak najlepiej postępować, aby współżycie pomiędzy psem a innymi zwierzętami układało się pomyślnie ?

Oto rada. Jeśli mamy już w domu jakieś zwierzęta, np. króliki lub koty, to najlepiej będzie jeśli zdecydujemy się na wzięcie małego szczeniaka w wieku 7-8 tygodni i sami zapewnimy mu właściwą socjalizację z naszymi zwierzętami. Wzięcie psa starszego niż 3 miesiące, który nie był socjalizowany z królikami i kotami, jest zawsze ryzykowne. Podobne ryzyko ponosimy decydując się na psa dorosłego o nieznanej przeszłości. Możemy natomiast bez większych obaw wziąć psa dorosłego, o którym wiemy z cała pewnością, że żył w zgodzie z takimi gatunkami zwierząt jak nasze.

Pierwsze spotkania z innymi zwierzętami

Pierwsze spotkania szczenięcia z małymi zwierzętami, takimi jak królik, kot czy świnka morska, muszą przebiegać zawsze pod stałym nadzorem właściciela. W czasie, gdy właściciela nie ma lub jest zajęty, pies i małe zwierzę powinny być rozdzielone. Właściciel musi kontrolować ruchy szczenięcia, aby nie atakowało małego zwierzęcia lub nie zmuszało bezustannie do zabawy. Z drugiej strony trzeba uważać, aby szczenię nie wyniosło zbyt nieprzyjemnych doświadczeń z obcowania z kotem czy królikiem (pogryzienie, podrapanie), aby nie kojarzyło potem negatywnie ich obecności. Właściciel musi stworzyć dobre warunki, aby zwierzęta dobrze się poznały i nauczyły odpowiednich zachowań względem siebie. Wprowadzenie szczenięcia do domu, w którym mieszka już dorosły kot, przebiega zazwyczaj bez większych kłopotów. Kot ma czas, aby przyzwyczaić się do obecności psa zanim malec urośnie i zanim zacznie tak mocno szczekać by kot mógł się przestraszyć. Należy pozwolić, by kot sam wyznaczył granice ruchliwemu szczenięciu, jak również, aby miał możliwość odizolować się od niego, gdy ma taka ochotę. Wprowadzenie kociaka do domu, w którym jest dorosły pies, niesocjalizowany z kotami, może stanowić poważny problem. Jeszcze gorzej jeśli kot jest dorosły i również niesocjalizowany z psami. Jeśli jednak zarówno pies jak i kot przeszli prawidłową socjalizacje ogólną, z duża ilością stymulujących bodźców w otoczeniu, jeśli pies jest z natury spokojny i delikatny, i jeśli żadne ze zwierząt nie przejawia problemów z zachowaniem, to jest spora szansa, że uda się przyzwyczaić je do wspólnego życia.